Gatunki inwazyjne obce
Co to jest gatunek obcy inwazyjny (IGO)?
Jest to gatunek (roślin, zwierząt, grzybów i innych organizmów) o obcym pochodzeniu, pierwotnie niewystępujący w danym kraju, który znalazł się na tym obszarze za sprawą człowieka. Gatunek obcy inwazyjny mógł zostać przywieziony do kraju celowo lub przypadkowo. Rośliny inwazyjne często charakteryzują się takimi cechami jak: szybki wzrost, intensywne rozmnażanie, wysoka wydajność nasion oraz zdolność do efektywnego rozprzestrzeniania się i szybkiej regeneracji.
Znalezienie się gatunku inwazyjnego w otoczeniu dla niego nowym, ma niekorzystny wpływ na to środowisko, prowadzi do strat ekonomicznych i zagrożenia dla zdrowia ludzi.
Gatunki roślin obcego pochodzenia można podzielić na archeofity, które zasiedliły dany obszar przed rokiem 1492 (lub 1500), oraz kenofity (gatunki trwale zadomowione) i efemerofity (gatunki przejściowo występujące w ekosystemie), które pojawiły się później.
Gatunki roślin inwazyjnych obcych w Polsce – przykłady



Gatunki inwazyjne — zagrożenie
Inwazyjne gatunki obce (IGO) negatywnie wpływają na środowisko, ograniczając występowanie lub eliminując populacje rodzimych gatunków. Dzieje się to m.in. poprzez zajmowanie ich siedlisk, rywalizację o zasoby, oddziaływanie allelopatyczne, czy przyczynianie się do rozprzestrzeniania patogenów, co zakłóca równowagę całego ekosystemu.
Zagrożenie ze strony IGO jest wieloaspektowe, a problem ten znany jest od wieków. W ostatnich dekadach zwiększa się świadomość ich obecności i szkodliwości, co skutkuje wprowadzaniem kolejnych regulacji prawnych mających na celu ograniczenie ich rozprzestrzeniania się.
Czy gatunki inwazyjne mogą być niebezpieczne dla ludzi?
Tak, gatunki te mogą być niebezpieczne dla ludzi. Przykładem może być Barszcz Sosnowskiego (Heracleum sosnowskyi), Barszcz Mantegazziego (Heracleum mantegazzianum). Soki tych roślin zawierają wysokie stężenie furanokumaryn, które stanowią poważne zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi. Substancje te mogą wywoływać oparzenia o wszystkich trzech stopniach, a także inne objawy ogólnoustrojowe.
Oparzenia rozwijają się pod wpływem promieniowania UV, które inicjuje reakcję chemiczną w skórze. Czas wystąpienia reakcji wynosi zazwyczaj od 15 minut do 2 godzin i zależy od takich czynników jak nasłonecznienie, wilgotność i temperatura otoczenia. W okresie kwitnienia tej rośliny wystarczy znaleźć się w jej pobliżu, żeby doznać poparzeń. Oparzeniom często towarzyszy tworzenie się blizn, a w ciężkich przypadkach, przy braku odpowiedniego leczenia, może dojść do amputacji poparzonych kończyn. Po dostaniu się do organizmu furanokumaryny mogą działać kancerogennie, prowadzić do wad rozwojowych płodu oraz uszkodzeń oczu, w tym trwałej utraty wzroku.

Jak prawo chroni przed rozprzestrzenianiem gatunków inwazyjnych obcych w środowisku?
Unijne Rozporządzenie w sprawie gatunków obcych inwazyjnych – rozporządzenie UE nr 1143/2014R reguluje kwestie związane z zapobieganiem, minimalizowaniem i zarządzaniem rozprzestrzenianiem się inwazyjnych gatunków obcych w krajach Unii Europejskiej.
Krajowe regulacje prawne – w Polsce kwestię inwazyjnych gatunków reguluje ustawa o ochronie przyrody (Dz.U. 2004 Nr 92 poz. 880, z późn. zm.). Przepisy te nakładają obowiązek monitorowania, kontrolowania i eliminacji gatunków inwazyjnych z listy określonej w rozporządzeniach krajowych.
Zakaz wprowadzania oraz przemieszczania IGO, kary za rozprzestrzenianie tych gatunków
W stosunku do wszystkich gatunków obcych (nie tylko inwazyjnych obcych) został wprowadzony zakaz ich wprowadzania do środowiska oraz przemieszczania w środowisku. Z tego powodu w lesie albo na łące poza terenem zabudowanym nie można posadzić palmy. Od zakazu istnieje sporo odstępstw dla różnych firm i związków. Koła łowieckie mogą wypuszczać obce, nieinwazyjne gatunki jak bażant, ale zwykły człowiek nie może wypuścić na przykład nieinwazyjnego pawia w lesie. Kolejnym przykładem mogą być Lasy Państwowe, które mogą sadzić dęba czerwonego (gatunek obcy inwazyjny) i daglezję (obcy na swoim terenie), natomiast w lesie prywatnym sadzić ich nie wolno.
W Polsce rozprzestrzenianie inwazyjnych gatunków obcych (IGO) z listy jest surowo zabronione i podlega sankcjom prawnym. Zgodnie z ustawą o gatunkach obcych z dnia 11 sierpnia 2021 r., naruszenie przepisów dotyczących IGO może skutkować:
Jak zapobiegać rozprzestrzenianiu się inwazyjnych gatunków obcych?
Zapobieganie rozprzestrzenianiu się gatunków inwazyjnych jest kluczowe dla ochrony bioróżnorodności i środowiska naturalnego. Oto kilka przykładów:
Jak skutecznie usuwać gatunki inwazyjne?
Metoda usuwania roślin zależna jest od gatunku:

Jeśli potrzebujesz pomocy z eliminacją IGO – zadzwoń do nas!
Źródła:
- Ustawa z dnia 11 sierpnia 2021 r. o gatunkach obcych
- https://www.gov.pl/web/gdos/przepisy-prawne-dotyczace-gatunkow-obcych [dostęp 19.11.2024]
- https://www.infor.pl/akt-prawny/DZU.2023.223.0001589%2Custawa-o-gatunkach-obcych.html [dostęp 19.11.2024]
- https://eli.gov.pl/api/acts/DU/2021/1718/text.pdf [dostęp 19.11.2024]
- https://ogrod-powsin.pl/blog/gatunki-inwazyjne/ [dostęp 19.11.2024]
- Izabela S., i. in. 2018. Analiza stopnia inwazyjności gatunków obcych w Polsce wraz ze wskazaniem gatunków istotnie zagrażających rodzimej florze i faunie oraz propozycją działań strategicznych w zakresie możliwości ich zwalczania oraz analiza dróg niezamierzonego wprowadzania lub rozprzestrzeniania się inwazyjnych gatunków obcych wraz z opracowaniem planów działań dla dróg priorytetowych. Katedra Botaniki i Ochrony Przyrody, Wydział Biologii i Ochrony Środowiska, Uniwersytet Śląski, Katowice.