Nawłoć kanadyjska - zagrożenia i kontrola

Nawłoć kanadyjska – jak wygląda?

Nawłoć kanadyjska (Solidago canadensis) to wieloletnia roślina, która może osiągać wysokość do 150 cm. Jej pędy są gładkie u podstawy, a wyższe partie pokryte są szorstkimi, odstającymi włoskami. Liście są lancetowate, ostro zakończone, z widocznymi ząbkami, rzadziej całobrzegie, mają długość 6–13 cm i są owłosione od spodu, szczególnie na nerwach. Kwiaty, które są żółte i mają języczkowaty kształt, są krótsze od okrywy. Tworzą one drobne koszyczkowate kwiatostany, które układają się w piramidalne, wiechowate grona o długości 15–30 cm. Owocem jest niełupka, która ma krótki, do 2,5 mm długości puch kielichowy. Roślina kwitnie od pierwszego roku życia i może żyć nawet do 100 lat.

Nawłoć kanadyjska w okresie kwitnienia. Źródło: Wikipedia

Nawłoć pospolita a nawłoć kanadyjska – jak je rozróżnić?

Naszą rodzimą nawłoć pospolitą (rycina po prawej stronie) można spotkać w miejscach takich jak jasne lasy, polany, miedze, suche łąki oraz zarośla, zwłaszcza tam, gdzie rzadziej występują ekspansywne gatunki nawłoci, które jeszcze jej nie wypierają. W porównaniu do nawłoci kanadyjskiej (rycina po lewej stronie), nawłoć pospolita jest mniejsza, osiągając maksymalnie 100 cm wysokości, podczas gdy jej ekspansywny odpowiednik dorasta do 1,5–2 m. Łodyga nawłoci pospolitej jest prosta, rzadko owłosiona i słabo rozgałęziona, natomiast łodyga nawłoci kanadyjskiej jest szorstko owłosiona, pojedyncza i zwieńczona kwiatostanem. Liście nawłoci rodzimej dla naszego kraju obejmują liczne, ogonkowe liście odziomkowe o jajowatym lub eliptycznym kształcie, a górne liście są lancetowate z krótkimi ogonkami. Z kolei liście nawłoci pochodzenia obcego są lancetowate, zaostrzone, a ich rozmiar maleje ku górze rośliny. Są one szorstkie i pokryte włoskami od spodu.

**Nawłoć kanadyjska. Źródło: Wikipedia**

Biologia – charakterystyka, rozmnażanie i sposoby przystosowania

Nawłoć kwitnie od lipca do października, a rośliny zaczynają kwitnąć już w pierwszym roku życia. Kwiaty przyciągają owady dzięki żółtej barwie oraz dużej ilości nektaru i pyłku, chociaż zaobserwowano także samozapylenie. Roślina rozmnaża się generatywnie, przez owoce (niełupki), które są rozsiewane przez wiatr na duże odległości. Jedna roślina może wyprodukować nawet do 19 000 niełupek! Rozmnaża się również wegetatywnie, za pomocą kłączy, co pozwala jej na ekspansję terytorialną.

Nawłoć kanadyjska rośnie szybko i intensywnie, a w silnie zasiedlonych miejscach może występować do 300 pędów na 1 m². Niełupki mogą również rozprzestrzeniać się dzięki zwierzętom (epizoochoria) oraz przez mrówki (myrmekochoria), choć jest to rzadkie. Nasiona w niełupkach nie potrzebują uszkodzenia okryw nasiennych ani schłodzenia do kiełkowania. Kiełkują w temperaturze 25-30°C, na nienaruszonej glebie, jak i na niekoszonych łąkach czy zaniedbanych polach. Nawłoć wytwarza związki allelopatyczne, które ograniczają wzrost rodzimych gatunków.

Ekologia gatunku – wymagania nawłoci kanadyjskiej

Nawłoć kanadyjska charakteryzuje się szeroką tolerancją ekologiczną oraz dużą odpornością na różne warunki glebowe, można więc spotkać ją praktycznie wszędzie. Wymaga jednak pełnego nasłonecznienia. Preferuje gleby gliniaste, bogate w składniki odżywcze, w porównaniu do gleb piaszczystych ubogich w te substancje. W przypadku bardzo suchego lata młode pędy mogą usychać, ale kłącza przetrwają. Roślina jest wrażliwa na długotrwałe zalewanie, które powoduje obumieranie jej kwiatów.

Nawłoć kanadyjska – skąd pochodzi?

Nawłoć kanadyjska Solidago canadensis pochodzi ze wschodnich rejonów Ameryki Północnej. Wprowadzono ją do środowiska jako roślinę ozdobną i miododajna.

Gdzie rośnie nawłoć kanadyjska? Występowanie i preferencje siedliskowe

Nawłoć kanadyjska Solidago canadensis jest rośliną światłożądną. Występuje na wielu różnorodnych siedliskach, takich jak lasy, zarośla, doliny, a także brzegi rzek i jezior. Spotykana jest również na siedliskach półnaturalnych (np. suche i wilgotne łąki). Najczęściej jednak odnajduje się na obszarach silnie przekształconych przez człowieka (np. nasypy kolejowe, groble, przydroża i odłogi). Intensywne zabiegi agrotechniczne skutkują jej eliminacją z danego środowiska.

Drogi wprowadzania i rozprzestrzeniania się nawłoci kanadyjskiej

Nawłoć rozprzestrzenia się w głównie w wyniku działalności człowieka. Najczęściej wzdłuż dróg, na terenach poddanych remontom, na nieużytkowanych polach, a także poprzez materiał ziemny zawierający jej nasiona i kłącza.

Firmy zajmujące się sprzedażą roślin ozdobnych wciąż polecają i oferują ten gatunek w swoich ofertach. Roślinę poleca się też jako naturalne lekarstwo, należy zastanowić się czy jest to dobry wybór. Przez ogromne obszary zajmowane przez nawłoć kanadyjską zanikają rodzime gatunki roślin o drogocennym dla zdrowia działaniu. Jeśli zależy nam na właściwościach nawłoci, można korzystać z nawłoci rodzimej, a nie inwazyjnej, obcej nawłoci kanadyjskiej.

Wpływ nawłoci kanadyjskiej na środowisko przyrodnicze

Dzięki szybkiemu wzrostowi i zdolności do efektywnego wykorzystywania zasobów siedliskowych roślina skutecznie konkuruje z rodzimymi gatunkami roślin o światło, przestrzeń oraz składniki odżywcze,
Stwarza poważne zagrożenie dla rzadkich i cennych gatunków roślin, zwłaszcza tych występujących na łąkach. Intensywnie się rozprzestrzenia, konkurując o zasoby takie jak światło, wodę i składniki odżywcze, co prowadzi do wypierania mniej ekspansywnych gatunków,
Roślina ta charakteryzuje się szybkim wzrostem klonalnym za pomocą kłączy, co umożliwia tworzenie gęstych, jednorodnych płatów, które utrudniają wzrost i regenerację innych roślin, prowadząc do spadku różnorodności rodzimych gatunków,
Możliwość krzyżowania nawłoci kanadyjskiej z nawłocią pospolitą stanowi dodatkowe zagrożenie, ponieważ mieszaniec przyciąga liczne owady zapylające, skutecznie konkurując z rodzimymi gatunkami roślin,
Homogenizacja krajobrazu, ze względu na porastanie obszernych obszarów.

Nawłoć kanadyjska – jak ją usuwać?

Regularne koszenie – 2-3 razy w roku (w maju i sierpniu), co uniemożliwia roślinie zawiązanie nasion. Jest to metoda skuteczna, pod warunkiem że jest wykonywana regularnie co rok, przez kilka kolejnych lat.
Punktowe niszczenie roślin (wyrywanie lub wykopywanie) – metoda sprawdzająca się w przypadku mniejszych skupisk, kęp nawłoci. Można ją wyrywać, lub wykopywać.
Ograniczenie ilości docieranego do podłoża światła (nasadzenia drzew) – korony drzew znacznie ograniczają dopływ światła do podłoża, co nie jest korzystne dla nawłoci – jest to roślina światłożądna. Dzięki posadzonym drzewom (rodzime gatunki) zwiększamy bioróżnorodność i pozwalamy na tworzenie warunków do rozwoju rodzimej flory.
Wypas zwierząt – może ograniczać rozprzestrzenianie się nawłoci, ponieważ jej części nadziemne są zjadane, co osłabia roślinę i utrudnia jej dalszy wzrost. Nawłoć jest mało atrakcyjnym pokarmem dla zwierząt, ze względu na swój gorzki smak (nie będzie prawdopodobnie atrakcyjna dla krów czy koni, ale kozy mają bardziej zróżnicowany apetyt). Ważnym aspektem jest jednak odpowiednia rotacja wypasu, aby uniknąć nadmiernego zniszczenia gleby i zapewnić zwierzętom dostęp do bardziej wartościowego pokarmu. Dodatkowo, wypas w połączeniu z innymi metodami, takimi jak koszenie czy zasiew roślin konkurencyjnych, może zwiększyć skuteczność działań.
Ściółkowanie – Ściółkowanie jest szczególnie skuteczne jako metoda prewencyjna, stosowana w miejscach, gdzie nawłoć nie tworzy zwartych połaci, lub w połączeniu z innymi metodami, takimi jak ręczne usuwanie roślin czy zasiew roślin konkurencyjnych. Świeże siano ułożone na nawłoci ogranicza jej dostęp do światła, co ma wpływ na mniej skuteczne kiełkowanie jej nasion. Umożliwia również wysianie się gatunków roślin znajdujących się w skoszonej warstwie.
Łąki kwietne – wiele firm oferuje w swojej ofercie łąki kwietne, w której użyte gatunki roślin będą skutecznie rywalizować z nawłocią. Zastosowano w nich rośliny charakteryzujące się szybkim i intensywnym wzrostem, co ma na celu ograniczenie dopływu światła do gleby. Niektóre rośliny, takie jak marchew, ślaz, cykoria czy żmijowiec, osiągają znaczne wysokości, podczas gdy inne, jak koniczyna, komonica czy cieciorka, rozrastają się przy samej ziemi. Gatunki wieloletnie, będące podstawą tej mieszanki, zazwyczaj rozpoczynają kwitnienie dopiero w drugim sezonie po wysiewie. Jednak dzięki niewielkiemu udziałowi roślin jednorocznych, takich jak kwiaty polne, łąka zakwitnie już wiosną lub latem pierwszego roku.

Nieskuteczne metody eliminacji nawłoci

Koszenie w niewłaściwym okresie – koszenie w okresie kwitnienia, lub po pojawieniu się nasion spowoduje nadmierne rozsiewanie rośliny. Skoszone kwiaty wciąż będą w stanie wydać nasiona.
Wyrywanie roślin bez usuwania systemu korzeniowego – nawłoć ma rozbudowany system kłączy. Usunięcie tylko części nadziemnej lub powierzchownej warstwy korzeniowej sprawia, że roślina szybko odrasta. Wyrywanie jest czasochłonne i wymaga dużych nakładów pracy, warto więc wykonywać tę pracę w skuteczny sposób i pozbywać się również kłączy.
Stosowanie herbicydów o ogólnym zastosowaniu – nieodpowiednio dobrane środki chemiczne lub ich zbyt niska dawka mogą uszkodzić inne rośliny, ale nie wyeliminują nawłoci. Ponadto nawłoć ma zdolność regeneracji po częściowym uszkodzeniu, o czym należy pamiętać.
Spalanie nawłoci – jest mało efektywne, ponieważ kłącza znajdujące się pod ziemią pozostają nienaruszone i szybko wypuszczają nowe pędy. Ogień zabija również organizmy, które nie zdążą się przed nim ukryć. Pożar często rozprzestrzenia się w niekontrolowany sposób.

Źródła:

Gumieniak, A. i. in. 2005. Nawłoć kanadyjska i nawłoć późna. Przyroda Górnego Śląska.
Machowska, A. 2009. Rośliny inwazyjne. Ekonatura.
Tomczyk, M. 2015. Najgroźniejsze inwazyjne gatunki miododajne oraz możliwość ich zastąpienia.
Magdalena, B., i. in. 2018. Analiza stopnia inwazyjności gatunków obcych w Polsce wraz ze wskazaniem gatunków istotnie zagrażających rodzimej florze i faunie oraz propozycją działań strategicznych w zakresie możliwości ich zwalczania.