Czeremcha amerykańska Prunus serotina

Czeremcha amerykańska (Prunus serotina), pochodząca z Ameryki Północnej, to gatunek inwazyjny, który w krótkim tempie rozprzestrzenia się kosztem rodzimych roślin. Dzięki szybkiemu wzrostowi i zdolności do wypierania innych gatunków stanowi zagrożenie dla lokalnych ekosystemów leśnych.

Jak rozpoznać czeremchę amerykańską?

Roślina ta przyjmuje formę krzewiastą lub drzewiastą (do 25 m wysokości). Jej liście mają charakterystyczny podłużny kształt, są ciemnozielone i błyszczące, z wyraźnym unerwieniem, a brzegi delikatnie piłkowane.
Wyróżniają ją gęste, zwisające grona drobnych białych kwiatów, które pojawiają się wiosną, oraz czarne, błyszczące owoce dojrzewające latem. Najobficiej kwitną osobniki do wieku 30 lat, wytwarzając do kilku tysięcy kwiatów na 1 m³ korony.
Owoce czeremchy amerykańskiej są rozprzestrzeniane głównie przez siłę grawitacji i ptaki. Roślina może rozmnażać się także wegetatywnie, wypuszczając odrośla pędowe z pnia, szyi korzeniowej, a sporadycznie również z korzeni.
Roślina ma niewielkie wymagania siedliskowe, jednak najlepiej rośnie na stanowiskach dobrze nasłonecznionych, dostosowując tempo swojego wzrostu do dostępności światła.
Kora młodych drzew jest gładka, ciemnobrązowa, z widocznymi przetchlinkami, a u starszych egzemplarzy staje się popękana. Drzewo często rośnie w zwartych skupiskach.

Co można zrobić z owoców czeremchy amerykańskiej – właściwości

Roślina pomimo wysokiego stopnia inwazyjności wciąż jest ceniona w meblarstwie, a jej owoce (choć niezbyt smaczne) wykorzystuje się do nalewek czy przetworów. Należy pamiętać, że czeremcha amerykańska jako gatunek inwazyjny wypiera rodzime rośliny, zmienia skład gleby i ogranicza różnorodność biologiczną, szczególnie w lasach.

Zamiast niej w ogrodach warto sadzić rodzime gatunki, takie jak czeremcha pospolita (Prunus padus) o takich samych właściwościach, jarząb pospolity (Sorbus aucuparia), kalinę koralową (Viburnum opulus). Te rośliny wspierają lokalną faunę, wzbogacają bioróżnorodność i nie zakłócają naturalnej równowagi. Będą więc lepszym wyborem, jeśli planujesz nasadzenia w swoim przydomowym ogródku.

Czeremcha amerykańska a czeremcha pospolita

Najprostszym i najbardziej skutecznym sposobem na odróżnienie tych dwóch gatunków jest dokładna obserwacja wyglądu liści. Liście czeremchy amerykańskiej są sztywne, błyszczące i twardsze w dotyku, podczas gdy liście czeremchy pospolitej charakteryzują się miękką i bardziej delikatną strukturą, są matowe. Dodatkowo, spód liścia czeremchy pospolitej jest wyraźnie jaśniejszy, co stanowi istotną cechę rozpoznawczą, a wzdłuż głównego nerwu można dostrzec charakterystyczne skupiska rdzawych włosków, które nie występują u jej amerykańskiego odpowiednika.

Czeremcha amerykańska *Prunus serotina* z widocznymi owocami. Źródło: WIkipedia

Skąd pochodzi czeremcha amerykańska?

Gatunek, jak sama nazwa wskazuje, pochodzi z Ameryki, a dokładniej z Ameryki Północnej. Roślina została sprowadzona do Europy w 1623 roku, a do Polski dotarła w 1813 roku, początkowo jako roślina ozdobna. Dodatkowo jej liście wykorzystywano do wzbogacania gleby, co zwiększało jej popularność. W XX wieku czeremchę amerykańską zaczęto masowo sadzić w lasach Europy Środkowej i Zachodniej, gdzie szybko zaczęła się samodzielnie rozprzestrzeniać, zajmując coraz większe obszary.

Prunus serotina – roślina inwazyjna

Czeremcha amerykańska to gatunek inwazyjny, który bardzo szybko się rozprzestrzenia, wypierając tym samym rodzime gatunki roślin. Tworzy gęste zarośla, które zacieniają las. Utrudnia to wzrost zarówno roślin runa, jak i młodych drzew. Jej nasiona łatwo kiełkują i szybko zajmują nowe tereny, zwłaszcza w lasach liściastych oraz mieszanych, gdzie warunki są dla niej sprzyjające. Co więcej, opadające liście czeremchy zmieniają skład chemiczny gleby, co dodatkowo hamuje rozwój innych gatunków. W konsekwencji obecność tego gatunku prowadzi do znacznego zubożenia lokalnej przyrody. Ma to również wpływ na zmniejszanie się różnorodności biologicznej oraz zaburzanie naturalnych procesów zachodzących w ekosystemie.

Czeremcha amerykańska – jak się jej pozbyć?

Według badań, działania mające na celu ograniczenie ekspansji tego gatunku w Polsce były prowadzone głównie na terenie kilku parków narodowych. Z badań wynika, że przeciwdziałanie inwazji tego gatunku jest zadaniem wymagającym konsekwencji, a także czasu. Najlepsza jest więc szybka reakcja w momencie zauważenia gatunku i natychmiastowe działanie mające na celu eliminację.

Wyrywanie i karczowanie były skuteczne, ale z uwagi na wysoką pracochłonność, zalecano je tylko na niewielkich obszarach, szczególnie w początkowej fazie kolonizacji.
Badania wskazują, że chemiczne zwalczanie było bardzo efektywne, zwłaszcza przy aplikacji na młode rośliny, w zaciosy lub na świeżo ścięte pnie. Jednak stosowanie herbicydów jest kontrowersyjne, ponieważ wpływa negatywnie również na wszystkie inne gatunki znajdujące się w pobliżu.
Zastosowane mechaniczne metody, takie jak cięcie, wyrywanie i obrączkowanie przyniosły różne efekty. Najlepsze rezultaty uzyskano dzięki cięciu na wysokości 0,5-1 m, połączonemu z regularnym usuwaniem odrośli, oraz cięciu poniżej szyi korzeniowej, które wykazywało śmiertelność roślin na poziomie 80-90%.
Wykazano również, że podsadzanie rodzimych gatunków drzew, np. buka, dębu i klonu, które ograniczają dostęp światła do dna lasu, mogą skutecznie hamować rozwój czeremchy amerykańskiej.

Źródła:

Halarewicz, A. 2011. Czeremcha amerykańska. Las Polski, (19).
Baranowska, M., Korzeniewicz, R., Kończak, S., Janik, Ł., & Ziemkowska, M. 2022. Gatunki inwazyjne w zadrzewieniach na przykładzie czeremchy amerykańskiej. Zagadnienia Doradztwa Rolniczego, 109(3), 48-63
Tokarska-Guzik, B., Dajdok, Z., Zając, M., Zając, A., Urbisz, A., Danielewicz, W., & Hołdyński, C. 2012. Rośliny obcego pochodzenia w Polsce. Warszawa: Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska.
Grajewski, S., Jankowski, K., & Licznierski, M. 2010. Czeremcha amerykańska Prunus serotina Ehrh. w polskich lasach na przykładzie drzewostanów nadleśnictwa doświadczalnego Zielonka oraz nadleśnictwa państwowego Szubin. Zarządzanie Ochroną Przyrody w Lasach.
Otręba A, Kurek P, Wiatrowska B. 2014 Program zwalczania inwazyjnych gatunków drzewiastych obcego
pochodzenia w Kampinoskim Parku Narodowym – zakres i skuteczność. W: A. Otręba, D. Michalska-Hejduk (red.). Inwazyjne gatunki roślin w Kampinoskim Parku Narodowym i w jego sąsiedztwie. Kampinoski Park Narodowy, Izabelin: 89-97.