Klon jesionolistny – charakterystyka, zagrożenia i sposoby zwalczania

Klon jesionolistny – dlaczego jest inwazyjny w Polsce?

Klon jesionolistny (Acer negundo) jest gatunkiem inwazyjnym ze względu na swoją szeroką tolerancję ekologiczną, zdolność do szybkiego rozmnażania i adaptacji. Doskonale przystosowuje się zarówno do warunków naturalnych, takich jak doliny rzeczne czy siedliska łęgowe, jak i antropogenicznych, np. nieużytków, hałd czy terenów zdegradowanych. Produkuje dużą ilość lekkich nasion, które łatwo rozprzestrzeniają się dzięki wiatrowi i wodzie, umożliwiając mu zajmowanie nowych obszarów. Jego szybki wzrost i zdolność do regeneracji pozwalają mu skutecznie konkurować z rodzimymi gatunkami, co prowadzi do wypierania lokalnej flory i zmiany ekosystemów.

Jak rozpoznać klon jesionolistny – charakterystyczne cechy gatunku

Klon jesionolistny dorasta do 10–15 m wysokości, rośnie szybko, ale jest krótkowieczny – żyje do 75, maksymalnie 100 lat. Jego szeroka, nieregularna korona łatwo łamie się pod naporem wiatru, śniegu lub własnego ciężaru. W zwarciu drzewa często się pochylają lub przewracają, a na powalonych pniach wyrastają liczne pędy przybyszowe. Roczne pędy są ciemnozielone z sinym nalotem, a pąki ukryte w nasadach ogonków liściowych. Liście (5–10 cm) są nieparzystopierzaste, złożone z 3–5 jasnozielonych listków. Drzewo wcześnie owocuje, już w wieku 5 lat, a nasiona produkuje co 1–4 lata. Kwiaty są rozdzielnopłciowe, wiatropylne, zebrane w zwisające pęczki i pojawiają się w marcu–kwietniu. Owocami są bladożółte skrzydlaki – dojrzewają we wrześniu i pozostają na drzewie do wiosny.

Historia wprowadzenia klonu jesionolistnego do Polski 

Roślinę sprowadzono do Polski na początku XIX wieku i sadzono przy drogach, ulicach oraz w parkach. W arboretach w Krzemieńcu (1810) i Niedźwiedziu koło Krakowa (1813) odnotowano jego obecność. W drugiej połowie XIX wieku zaczęto go sadzić wzdłuż dróg, a na przełomie XIX i XX wieku wymknął się z upraw i zaczął spontanicznie rozprzestrzeniać, szczególnie po 1950 roku, głównie w dolinach dużych rzek.

Klon jesionolistny – gdzie rośnie?

Roślina charakteryzuje się dużą tolerancją wobec różnych warunków środowiskowych. W dolinach rzecznych dobrze znosi okresowe zalania powierzchniowe, a jednocześnie wykazuje odporność na suszę. Gatunek ten łatwo przystosowuje się również do środowisk przekształconych przez człowieka. Najkorzystniejsze warunki do jego wzrostu występują na siedliskach łęgowych w dolinach rzek oraz na siedliskach grądowych poza nimi. Klon jesionolistny często występuje w zdegradowanych lasach oraz w środowiskach antropogenicznych, takich jak wyrobiska, hałdy czy porzucone grunty rolne.

Jakie są alternatywy dla klonu jesionolistnego w ogrodzie?

W ogrodzie warto zastąpić klon jesionolistny rodzimymi gatunkami drzew, które wspierają lokalne ekosystemy. Należy pamiętać, że klon jesionolistny jest rośliną inwazyjną. Doskonałą alternatywą może być klon zwyczajny (Acer platanoides), charakteryzujący się szeroką koroną i pięknie przebarwiającymi się jesienią liśćmi, lub mniejszy klon polny (Acer campestre), który będzie idealny do mniejszych przestrzeni. Jesion wyniosły (Fraxinus excelsior) to smukłe drzewo, które dobrze rośnie w wilgotnych warunkach, a grab pospolity (Carpinus betulus) świetnie sprawdzi się jako żywopłot. Dąb szypułkowy (Quercus robur) to wybór dla większych ogrodów, natomiast lipa drobnolistna (Tilia cordata) przyciągnie zapachem miododajnych kwiatów.

Klon jesionolistny – jak go usunąć?

W parkach narodowych, takich jak Wielkopolski, Biebrzański i Kampinoski, oraz w lasach miejskich Warszawy przeprowadzano akcje usuwania klonu jesionolistnego.

Jedną z metod było mechaniczne ścinanie drzew u nasady szyi korzeniowej, choć problemem były odrosty, szczególnie na wilgotnych siedliskach. Skuteczniejsze okazało się wyrywanie drzew z korzeniami – ręczne w przypadku mniejszych okazów i siewek, oraz z użyciem ciężkiego sprzętu dla większych. Stosowano też herbicydy, aplikowane na uszkodzone pnie, co zwiększało skuteczność eliminacji gatunku.

Źródła:

1. Magdalena, B., i.in. 2018. Analiza stopnia inwazyjności gatunków obcych w Polsce wraz ze wskazaniem gatunków istotnie zagrażających rodzimej florze i faunie oraz propozycją działań strategicznych w zakresie możliwości ich zwalczania.
2. Danielewicz, W. 1993. Obce gatunki drzew i krzewów w dolinie Warty. Klon jesionolistny. Prace Komisji Nauk Rolniczych i Komisji Nauk Leśnych. Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, 76, 31-37.
3. https://www.drzewa.nk4.netmark.pl/atlas/klon/klon_jesionolistny/klon_jesionolistny.php [dostęp 02.12.2024].
4. Zygmunt, D. i.in. 2007. Rośliny inwazyjne w Wigierskim Parku Narodowym, Krzywe.