Niecierpek drobnokwiatowy

Niecierpek drobnokwiatowy (Impatiens parviflora) to jednoroczna roślina inwazyjna, która szybko się rozprzestrzenia, wypierając rodzime gatunki. Charakteryzuje się mechanizmem wystrzeliwania nasion z pękających owoców, co ułatwia jej kolonizację nowych obszarów.

Jak wygląda niecierpek drobnokwiatowy?

  • Roślina jednoroczna, osiągająca wysokość od 10 do nawet 60 cm!
  • Łodyga jest zgrubiała w węzłach, zielona, częściowo przezroczysta, a na szczycie rozgałęziona. Liście są naprzemianległe, o kształcie jajowatym lub eliptycznym, z ostrym wierzchołkiem, mają długość od 5 do 12 cm i szerokość od 2,5 do 5 cm.
  • Brzegi liści są ostro piłkowane, 20-35 ząbki po każdej stronie. Ogonki liściowe mają gruczołowe miodniki pozakwiatowe. Kwitnienie rozpoczyna się w czerwcu i trwa nawet do października.
  • Owocem jest podłużna torebka, osiągająca do 2 cm długości, zawierająca od 1 do 5 czarnych nasion. Torebka pęka wzdłuż pięciu odwijających się klap, wyrzucając nasiona na odległość ponad 3 metrów. 
  • Występuje w klimacie umiarkowanym, preferuje cień i półcień.
  • Rośnie na różnych typach gleb o pH w zakresie od 4,5 do 7,6.
Niecierpek drobnokwiatowy Impatiens parviflora w okresie kwitnienia. Roślina rośnie w zwartych płatach, uniemożliwiając dopływ światła do niższych warstw. Źródło: Wikipedia

Niecierpek drobnokwiatowy – rozmnażanie

Jest to tzw. roślina autochoryczna, co oznacza, że potrafi wykorzystać własną siłę do rozprzestrzeniania nasion. Wystarczy lekki podmuch wiatru lub dotknięcie, aby owoce gwałtownie się skręciły i wyrzuciły nasiona. Ta cecha wiąże się z nazwą rodzajową – Impatiens, oznaczającą „niecierpliwy”. Roślina ta ma możliwość szybkiego i skutecznego rozprzestrzeniania się na nowe obszary.

Skąd pochodzi Impatiens parviflora?

Pochodzi pierwotnie z północno-wschodniej i centralnej Azji oraz wschodniej Europy. W XIX wieku rozprzestrzenił się niemal w całej Europie. W Polsce zaobserwowany po raz pierwszy w roku 1850. Obecnie uznawany za gatunek inwazyjny obcy.

Wpływ niecierpka drobnokwiatowego na rodzime gatunki roślin

Gatunek ten tworzy jednogatunkowe skupiska, a jego wczesne i niemal równoczesne kiełkowanie pozwala mu skutecznie monopolizować dostęp do światła. Dodatkowo, szybki wzrost oraz zdolność do zacieniania innych roślin runa znacznie utrudnia przeprowadzanie przez nie fotosyntezy, co negatywnie wpływa na ich zdolność do rozmnażania. Wykazano również, że wyciągi z niecierpka drobnokwiatowego mogą działać toksycznie na inne rośliny, ograniczając ich wzrost.

Miejsce występowania niecierpka 

Niecierpek drobnokwiatowy (Impatiens parviflora) zasiedla przede wszystkim siedliska ruderalne, takie jak wysypiska śmieci, tereny zabudowane, pobocza dróg oraz obszary kolejowe. Dodatkowo pojawia się na obrzeżach pól uprawnych, w sadach i ogrodach. Występuje również w zbiorowiskach okrajkowych, a także w zaroślach i lasach, w tym buczynach, grądach oraz łęgach, gdzie często staje się dominującym elementem runa w zastępczych zbiorowiskach leśnych. Jego rozprzestrzenianiu sprzyjają wszelkie zaburzenia ciągłości gleby, takie jak wykroty, buchtowiska dzików czy powalone pnie drzew. Co istotne, roślina nie jest bezpośrednią przyczyną degradacji ekosystemu, a jednym ze wskaźników pogorszenia stanu siedliska.

Niecierpek drobnokwiatowy a niecierpek pospolity

Cecha

Niecierpek drobnokwiatowy

Niecierpek pospolity

Pochodzenie

Azja

Europa

Wielkość rośliny

15-60 cm

20-150 cm

Kwiaty

Bladożółte, drobne

Intensywnie żółte, duże

Liście

Brzeg blaszki piłkowany

Brzeg blaszki jest tępo piłkowany

Preferowane siedlisko

Siedliska zacienione

Siedliska wilgotne

Inwazyjność

Gatunek inwazyjny

Gatunek rodzimy

Jak się pozbyć niecierpka drobnokwiatowego?

  • Metody mechaniczne – wyrywanie przed wydaniem owoców – usuwanie osobników jest skuteczne, ale czasochłonne i wymagają dużych nakładów pracy. Można wyrywać rośliny lub wykopywać z całym systemem korzeniowym. Z uwagi na stopniowe kiełkowanie rośliny, jej zdolność do regeneracji po uszkodzeniach oraz trudność w dostrzeżeniu siewek wśród roślinności runa, ważne jest regularne usuwanie osobników i kontrola stanowisk w miesiącach maj-październik każdego roku. Przykładowo, w Białowieskim PN likwidacja jednej populacji zajęła 9 lat! W celu uniknięcia zawleczenia zdolnych do kiełkowania nasion na okoliczne wysypiska śmieci zebrany i wyniesiony poza stanowisko materiał suszono przez dobę w temperaturze 105°C.
  • Metody chemiczne – W literaturze nie spotyka się opisu metod chemicznych z użyciem herbicydów. W okolicach Puszczy Białowieskiej gatunek zniknął z terenów kolejowych po użyciu środków chemicznych, jednak nie jest określone, jakie środki zostały użyte.
  • Naturalny wróg – pasożytniczy grzyb Puccinia komarovii, mszyca Impatientinum asiaticum introdukowane w celu eliminacji gatunku – mogą powodować 100% śmiertelność populacji na stanowisku.
  • Wypas zwierząt – zgryzanie rośliny przez zwierzęta uniemożliwi niecierpkowi rozwój nasion i wzrost. Należy jednak pamiętać, by zapewnić zwierzętom dostęp do innych źródeł pożywienia.

Jeśli potrzebujesz pomocy z usuwaniem niecierpka drobnokwiatowego – zadzwoń do nas!

502 295 489

Źródła:

  • Adamowski, W., & Bomanowska, A. 2016. Niecierpek drobnokwiatowy Impatiens parviflora DC. Metody zwalczania obcych gatunków roślin występujących na terenie Puszczy Kampinoskiej,, 25-31.
  • Chmielewski, W. i. in. 2018. Powierzchnie stałe do badań populacji niecierpka drobnokwiatowego Impatiens parviflora DC. w zbiorowiskach leśnych Wielkopolskiego Parku Narodowego, założenia ogólne i lokalizacja. Nauka Przyroda Technologie.
  • Machowska, A. 2009. Rośliny inwazyjne. Ekonatura, 4, 7-9.
  • Tokarska-Guzik, i. in. 2012. Rośliny obcego pochodzenia w Polsce. Warszawa: Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska.