Uczep amerykański

Uczep amerykański (Bidens frondosa L.) to jednoroczna roślina z rodziny astrowatych (Asteraceae), pochodząca z Ameryki Północnej. W Polsce został po raz pierwszy odnotowany w drugiej połowie XVIII wieku we Wrocławiu. W Europie pojawił się już około 50 lat wcześniej. Początkowo występował sporadycznie, jednak z biegiem czasu szeroko się rozprzestrzenił. Dziś uznawany jest za gatunek obcy inwazyjny, który zajmuje znaczne obszary kraju, szczególnie doliny dużych rzek.

Skąd pochodzi uczep amerykański?

W latach 60. XX wieku znano zaledwie około kilkadziesiąt stanowisk tego gatunku, głównie w dolinie Odry. Na początku XXI wieku sytuacja zmieniła się radykalnie. Gatunek ten opanował znaczną część kraju, zwłaszcza dolinę Wisły oraz inne duże dorzecza. W okolicach Krakowa roślina tworzy kilka lokalnych centrów występowania, zajmując brzegi rzek i podmokłe obniżenia terenu.

Pierwotnie uczep amerykański pojawiał się w siedliskach silnie przekształconych przez człowieka. Mowa tu o wilgotnych terenach, na których znajdują się nieużytki, rowy czy brzegi stawów w pobliżu osiedli. Z czasem jednak zaczął wkraczać w półnaturalne i naturalne zbiorowiska roślinne, w tym w szuwary i nadrzeczne łęgi.

Morfologia

Roślina osiąga zwykle 60–80 cm wysokości.
Łodyga jest wzniesiona, rozgałęziona i purpurowa, w górnej części kanciasta i słabo owłosiona.
Liście są 3–5-pierzastosieczne, z lancetowatymi, ostro piłkowanymi odcinkami.
Kwiaty mają barwę żółtobrunatną, zebrane są w drobne koszyczki o średnicy do 2 cm. W populacjach europejskich często brak kwiatów języczkowatych, które pojawiają się natomiast w Ameryce Północnej.
Owocem jest niełupka długości 5–10 mm, zakończona dwiema ośćmi z haczykami umożliwiającymi przyczepianie się do zwierząt i ludzi – mechanizm ten sprzyja szerokiemu rozsiewaniu tego gatunku.

kwiat uczepu amerykańskiego — Kwiat uczepu amerykańskiego

Biologia i ekologia uczepu amerykańskiego

Uczep amerykański jest rośliną jednoroczną, kwitnie od sierpnia do października. Rośnie głównie w siedliskach wilgotnych: w dolinach rzek, na brzegach stawów, w rowach melioracyjnych oraz na terenach ruderalnych.

Roślina ta potrafi zasiedlać różnorodne środowiska – od siedlisk antropogenicznych po półnaturalne. W ostatnich dekadach zaobserwowano jego ekspansję w zbiorowiskach szuwarowych. Wypiera on z nich dwa rodzime gatunki: uczep trójlistkowy (Bidens tripartita) i uczep zwisły (Bidens cernua).

Dynamika inwazji uczepu amerykańskiego

Rozwój inwazji uczepu amerykańskiego ilustruje typowy schemat dla wielu obcych gatunków. Początkowo zasiedlał jedynie środowiska zaburzone i towarzyszył człowiekowi na osiedlach, nie wchodząc w naturalne ekosystemy. Po dłuższym okresie „uśpienia” nastąpiło jednak gwałtowne przyspieszenie ekspansji. Stało się tak prawdopodobnie dlatego, że z czasem pojawiły się lokalne odmiany roślin lepiej przystosowane do klimatu i warunków środowiskowych. Obecnie uczep amerykański występuje powszechnie w dolinach rzecznych południowej i środkowej Polski, a jego zasięg nadal się rozszerza.

wygląd liścia uczepu amerykańskiego — Liść uczepu amerykańskiego

Zagrożenia spowodowane występowaniem uczepu amerykańskiego w Polsce

Gatunek ten stanowi poważne zagrożenie dla bioróżnorodności, szczególnie w ekosystemach nadrzecznych. Wypiera rodzime rośliny, przekształca strukturę fitocenoz i utrudnia odtwarzanie siedlisk naturalnych. Wpływ gatunku na rodzime ekosystemy jest równie znaczący jak w przypadku innych inwazyjnych gatunków, np. rdestowca ostrokończystego (Reynoutria japonica). Z uwagi na szybkie tempo ekspansji, monitorowanie populacji oraz ograniczanie jej rozprzestrzeniania jest istotnym elementem ochrony przyrody w Polsce.

Jak eliminować uczep amerykański?

Usuwanie ręczne – należy wyrywać całe rośliny z korzeniami przed zakwitnięciem, najlepiej w czerwcu lub lipcu. Rośliny trzeba wynieść z terenu, zabezpieczyć, oddać do utylizacji, ponieważ nasiona mogą dojrzewać nawet po wyrwaniu rośliny.
Koszenie przed owocowaniem – regularne koszenie w okresie letnim (lipiec–sierpień) zapobiega wytwarzaniu nasion. Zabieg należy powtarzać 2–3 razy w sezonie, aż do całkowitego osłabienia populacji.
Ograniczanie siedlisk sprzyjających wzrostowi – uczep najlepiej rośnie w wilgotnych, nasłonecznionych miejscach. Zwiększenie pokrywy roślin rodzimej (np. turzyc, trzcin, pałek) ogranicza mu dostęp do światła i przestrzeni.
Ograniczanie rozprzestrzeniania nasion – po zakończonych pracach terenowych należy czyścić buty, ubrania i sprzęt. Nasiona łatwo przyczepiają się do tkanin i sierści zwierząt, co będzie miało wpływ na jego dalsze rozsiewanie.

Jeśli potrzebujesz pomocy z eliminacją uczepu amerykańskiego, zadzwoń do nas!

502 295 489

Bibliografia:

Chmielecki, B., & Kucharski, L., 2018. Gatunki inwazyjne w dolinie środkowej Warty. Biuletyn Uniejowski, 7, 77-95.
Zając, A., 2010. Inwazje roślinne. Wszechświat, 111(10-12), 293-297.
Woziwoda, B., Suwara-Szmigielska, S., 2012. Żółtlice, kolczurki, niecierpki i inne rośliny inwazyjne w Szadku. Biuletyn Szadkowski.
Urbisz, A., Urbisz, A., Błażyca, B., Tokarska-Guzik, B., 2009. Uczep amerykański Bidens frondosa. Inwazyjne gatunki roślin ekosystemów mokradłowych Polski. Wydawnictwo Klubu Przyrodników, Świebodzin.
Mackiewicz, A., 2015. Analiza dostępności nasion i sadzonek inwazyjnych gatunków roślin obcego pochodzenia, Krzywe.