Winobluszcz zaroślowy

Winobluszcz zaroślowy to szybko rosnące, drewniejące pnącze z rodziny Vitaceae (rośliny naczyniowe), pochodzące z Ameryki Północnej (Kanada, USA). W Polsce jest uprawiany i coraz częściej spotykany poza ogrodami. Znany także jako winobluszcz amerykański czy dzikie wino. Uznaje się go za gatunek inwazyjny obcy.

Jak wygląda winobluszcz zaroślowy?

Pędy – wiotkie, zielone (również młode), o długość nawet 20 m, roczne przyrosty 1–2 m.
Wąsy czepne – 3–5-ramienne, zwykle bez okrągłych przylg (to ważna cecha odróżniająca od winobluszczu pięciolistkowego), mogą tworzyć podłużne/nerkowate przylgi dłuższe niż trzykrotność szerokości ostatniego segmentu wąsa.
Liście – dłoniasto pięciolistkowe, ząbkowane; z wierzchu ciemnozielone i błyszczące, jesienią intensywnie czerwone.
Kwitnienie – czerwiec–sierpień; kwiaty drobne, żółtozielone, w dwudzielnych wierzchotkach (10–60 kwiatów).
Owoce – granatowe jagody (ok. 8 mm), z sinym nalotem, trujące dla ludzi (zawierają kwas szczawiowy), mogą utrzymywać się zimą.

winobluszcz zaroślowy liście — Liście winobluszczu zaroślowego

Skąd winobluszcz zaroślowy w Polsce?

Winobluszcz zaroślowy sprowadzono do Europy z Ameryki Północnej jeszcze przed rokiem 1800. W Polsce pojawił się prawdopodobnie już w 1806 roku, kiedy to został wprowadzony do uprawy w ogrodzie botanicznym w Krakowie. Niektórzy badacze sugerują, że mogło wówczas chodzić o inny gatunek – winobluszcz pięciolistkowy (Parthenocissus quinquefolia). Do Polski trafił głównie jako roślina ozdobna. Wykorzystuje się ją do obsadzania ścian, ogrodzeń i ekranów akustycznych, a także do umacniania skarp i ograniczania erozji gleby. Oprócz zamierzonego wprowadzania, rozprzestrzenianie się gatunku następowało również nieświadomie. Powodem nieświadomego rozprzestrzeniania jest często wyrzucanie odpadów ogrodowych zawierających fragmenty pędów lub nasion tej rośliny. Kolejnym powodem jest transportu ziemi przy pracach budowlanych i remontowych. Winobluszcz zaroślowy rozprzestrzenia się skutecznie dzięki nasionom przenoszonym przez wiatr, wodę i ptaki. Roślina ta ma też możliwość łatwego ukorzeniania się z pędów.

Gdzie rośnie winobluszcz zaroślowy?

W Polsce winobluszcz zaroślowy występuje w całym kraju. Wciąż jest chętnie sadzony w miastach i ogródkach przydomowych. Najczęściej spotyka się go na terenach zurbanizowanych i ruderalnych. Winobluszcz porasta płoty, mury, ogrodzenia, altany, parkingi, gruzowiska, a także obszary przemysłowe i te wzdłuż linii kolejowych. Obserwuje się go także na polanach porolnych, w kamieniołomach, w ziołoroślach nadrzecznych oraz w dolinach rzek i lasach, w tym w lasach łęgowych. Gatunek pojawia się także na terenach cennych przyrodniczo. Mowa tu o obszarach Natura 2000 i parkach narodowych, gdzie stanowi zagrożenie dla rodzimej roślinności. Należy przy tym zaznaczyć, że winobluszcz zaroślowy bywa często mylony z winobluszczem pięciolistkowym.

Winobluszcz zaroślowy, widok na pędy czepne. Źródło: zielonyfront.pl

Dlaczego winobluszcz jest gatunkiem inwazyjnym?

Gatunek ten szybko się rozrasta, łatwo rozmnaża się z nasion i ukorzeniających się pędów, a jego długie liany zacieniają inne rośliny, ograniczając im dostęp do światła. Dzięki odporności na mróz, suszę i zanieczyszczenia gatunek ten potrafi opanować różne siedliska, także naturalne, wypierając rodzime gatunki roślin i zmieniając skład całych zbiorowisk roślinnych.

Czy winobluszcz jest szkodliwy dla człowieka?

Winobluszcz zaroślowy może stanowić zagrożenie dla zdrowia. Owoce tej rośliny, mimo że często przyciągają uwagę swoim granatowym kolorem i dekoracyjnym wyglądem, zawierają kwas szczawiowy, który w większych ilościach działa toksycznie. Spożycie znacznej liczby jagód może prowadzić do zatrucia objawiającego się bólem brzucha, nudnościami, wymiotami, a w skrajnych przypadkach również zaburzeniami pracy nerek. Dodatkowo sok wydzielany przez pędy i liście winobluszczu może powodować podrażnienia skóry, szczególnie u osób ze skórą wrażliwą. Kontakt z rośliną może prowadzić do wystąpienia reakcji alergicznych, takich jak wysypka, zaczerwienienie czy pęcherze.

Z tego względu zaleca się stosowanie rękawic ochronnych podczas pielęgnacji lub usuwania rośliny, zwłaszcza w okresie wegetacji, gdy sok jest najbardziej aktywny biologicznie. Choć w niektórych źródłach pojawiają się wzmianki o dawnym wykorzystywaniu winobluszczu zaroślowego w celach leczniczych, brak jest wiarygodnych danych potwierdzających bezpieczeństwo takiego zastosowania.

Jak usuwać winobluszcz zaroślowy? Instrukcja krok po kroku

Zawsze używaj rękawic ochronnych, aby nie podrażnić skóry.
Zetnij pędy najlepiej przez zawiązaniem owoców, tuż nad gruntem i usunięcie z podpór (drzew/krzewów) oraz z powierzchni ziemi.
Systematycznie przeprowadzaj zabiegi. Istotne jest wyrywanie/wykopywanie wszystkich zakorzenionych odrostów, regularna i cykliczna eliminacja siewek. Działania należy przeprowadzać z dużą częstotliwością przez minimum 3–4 sezony. W latach późniejszych ważny jest systematyczny monitoring i szybka reakcja w przypadku ponownego zaobserwowania gatunku.
Odpowiednie gospodarowanie biomasą, czyli bezpieczne unieszkodliwienie (np. suszenie na zabezpieczonym plandeką podłożu (żeby roślina nie miała możliwości ponownego ukorzenienia się).