BAZA WIEDZY

Dzieci i ryby głosu nie mają, czyli dlaczego z polskich rzek znikają ryby?

20 grudnia 2021

Dlaczego_lososie_znikaja

Dlaczego ryby znikają?

Na początek kilka z całą pewnością niepokojących faktów na temat stanu aktualnego:

  • Jesiotr ostronosy to gatunek, który niegdyś występował obficie w polskich rzekach, aktualnie całkowicie wyginął.
  • Łosoś oraz głowacica ciągle występują w polskich rzekach, ale tylko dzięki pomocy człowieka.
  • 24 gatunki ryb zaklasyfikowano do najwyższych kategorii zagrożenia (na 68 gatunków występujących w polskich rzekach).
  • Większość ryb dostępnych w sklepach, to ryby hodowlane.

Patrząc za okno, sami możemy zauważyć, jak mocno zmienia się środowisko wokół nas. Nie potrzebujemy żadnych tytułów naukowych i badań, żeby dostrzec, jak ubywa zieleni oraz jak zmniejsza się liczba otaczających nas zwierząt. Nie mamy jednak zazwyczaj świadomości, że sytuacja w rzekach i morzach również rysuje się dość przygnębiająco. Ryby zatem ginęły i giną w milczeniu, niezauważalnie dla przeciętnego Kowalskiego.

Ostatnie samodzielne stado łososia obserwowano w Wiśle w latach osiemdziesiątych XX wieku, a ostatniego dzikiego jesiotra wyłowiono z Wisły w 1965 roku, ważył 135 kg. Nawet jeśli ze względów etycznych czy zdrowotnych rezygnujemy ze spożywania łososia, to nadal kojarzy nam się on z daniem ekskluzywnym, co podkreśla zresztą dość wysoka cena. Trudno w związku z tym zapewne uwierzyć, że niegdyś łososie pojawiały się na stołach nawet niezbyt zamożnych ludzi i ten stan trwał do końca XIX wieku. Już 100 lat później spożycie łososi stało się mniej popularne, co wyraźnie wskazuje na spadek liczności ryb w polskich rzekach. Za powód uznaje się między innymi wielkie roboty hydrotechniczne. Upaństwowione w XX wieku rybactwo zaczęło upadać, a ostateczny krach nastąpił z powodu braku ryb.


Co sprawiło, że z polskich rzek zniknęły ryby takie jak: łosoś, jesiotr czy węgorz?

jaz

Oczywiście, (jak zawsze) czynników jest wiele, do głównych jednak zalicza się wszelakie przeszkody na rzekach, np. zapory, jazy, progi, które zablokowały wędrówkę ryb dwuśrodowiskowych w górę rzek. Ryby takie jak jesiotr, troć, certa, łosoś część życia spędzają w morzu, a rozmnażają się w rzekach. Węgorze, które także wędrują, rozmnażają się z kolei w wodach morza Sargassowego, stamtąd larwy węgorza, unoszone przez Golfstrom, docierają do przybrzeżnych wód europejskich, by ostatecznie wpłynąć do rzek. Zapory zablokowały także oczywiście wędrówkę gatunków ryb, które przemieszczają się wzdłuż rzeki, ale nie migrują do mórz.

Badania potwierdzają, że zapora we Włocławku spowodowała szokujący spadek wyławianych przez spółdzielnie rybackie ryb. Po jej wybudowaniu połowy okazały się niemal 30 razy mniejsze. Pomysłem na rozwiązanie tego problemu miały być przepławki tj. konstrukcje mające na celu umożliwienie migracji rybom w górę, czasem w dół rzeki.Niestety, przepławki są nie tylko mało efektywne, ale drogie w utrzymaniu, wymagają udrażniania, czyszczenia oraz remontów.

Ponadto zaprojektowano je z myślą o silnych, dobrze migrujących gatunkach oraz o silnych osobnikach. Projektowanie przepławek dla wszystkich gatunków ryb jest nie tylko kosztowne, ale wymaga dużej znajomości zwyczajów ryb. Kolejną słabą stroną przepławek jest fakt, że nie przywracają transportu osadów w rzekach. Wspomniana wyżej przepławka we Włocławku została w 2015 roku zmodernizowana, jednak nadal efekt nie jest zadowalający, gdyż jest za mała dla jesiotrów oraz działa tylko w jedną stronę.

Kluczowym problemem jest utrudnianie rybom rozmnażania się

Kolejnym czynnikiem mającym ogromne znaczenie dla życia ryb jest zanieczyszczenie wód oraz wszelakie prace w korycie np. pogłębianie czy wybieranie żwiru. Przykładowo samica łososia, aby złożyć jaja, czyli ikrę, wykopuje płetwą ogonową gniazdo. W tym celu wybiera żwirowate dno, w miejscach o czystej chłodnej wodzie i szybkim prądzie. Gdy gniazdo jest gotowe, składa do niego jaja, które po zapłodnieniu zostają przysypane żwirem i trwa to, dopóki samica nie złoży wszystkich jaj. Ostatecznie żwirowe gniazdo to około 30 cm kopczyk. Łososie mają zresztą niezwykle rozwiniętą „pamięć węchową”, można powiedzieć, że aby się rozmnażać, wracają w swoje „rodzinne strony”, ponieważ zapamiętują smak i zapach wody, w której spędziły pierwsze lata (zjawisko tzw. homingu). Wszelakie prace w korytach rzek w czasie tarła są w oczywisty sposób niszczycielskie dla tego gatunku.

Oczywiście, rozpoczęto niejedną misję ratunkową. Pierwszym i oczywistym pomysłem odbudowy populacji łososi było zarybianie.

Pierwsze zarybienia przeprowadzono w 1879 r. i 1880 r., wypuszczając wylęg łososia i troci, a dopiero w 1996 roku został opracowany program restytucji ryb wędrownych. Pod uwagę wzięto także oczywiście, naturalny cykl rozwojowy ryb wędrownych, a plan zarybień objął rzeki takie jak: Rega, Parsęta, Łeba, Łupawa, Słupia, Gwda, Drawa, Radunia, Reda, Wda, Brda, Drwęca, Wisła, Bystra, Tanew, San, Wisłoka i Bystrzyca. Wraz z procesem zarybiania wprowadzono także oceny efektywności tego zabiegu. Pomijając metodykę, która była z czasem doskonalona, wg raportu WWF (WWF-Światowy Fundusz na rzecz Przyrody, World Wide Fund for Nature)

zarybianie rzek polskich łososiem jest, subtelnie mówiąc, mało optymistyczne i nieefektywne. Szacunkowa przeżywalność łososi (w stadium parr tj. stadium rozwojowym rocznego narybku łososia szlachetnego) w ciągu 3 lat to średnio 1,48%. W praktyce oznacza to, że np. w 2005 roku w potoku Krzyworzeka odłowiono zaledwie 39 sztuk łososi, co nie stanowi satysfakcjonującego efektu, gdyż wpuszczono 20 000 sztuk.


Co możemy zrobić? Nic? I to może właśnie jest najlepszym rozwiązaniem…

W świetle powyższych kwestii coraz więcej światowych doniesień sugeruje, że rozwiązaniem dającym lepsze efekty wydaje się przywrócenie naturalności w środowiskach wodnych, zamiast upartego utrzymywaniu obecnego stanu. Nowe podejście wiąże się także m.in. ze zmianą podejścia do kwestii związanych z retencją i zarządzaniem zasobami wodnymi.

 

Baza wiedzy

Najnowsze artykuły

Systemu kaucyjnego możemy nie zobaczyć aż do 2030 r.

Systemu kaucyjnego możemy nie zobaczyć aż do 2030 r.

Branża napojowa i strona społeczna domagają się jak najszybszego skierowania pod obrady Sejmu i uchwalenia ustawy o systemie kaucyjnym. Projekt bardzo potrzebnej pod względem ochrony środowiska i gospodarczym ustawy opracowany przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska z...

czytaj dalej
VII FORUM Green Smart City

VII FORUM Green Smart City

W dniach 20-21 kwietnia 2023 r., w Centrum Kongresowym UR przy al. 29 Listopada 46 w Krakowie odbędzie się VII Forum Green Smart City. Organizatorami wydarzenia są: Uniwersytet Rolniczy im. Hugona Kołłątaja w Krakowie, Centrum Transferu Technologii Uniwersytetu...

czytaj dalej
Karnawałowa uczta z kulturą czango

Karnawałowa uczta z kulturą czango

W piątek 10 lutego od 19:00 w Chacie Numinosum na warszawskim Jazdowie odbędzie się potańcówka z muzyką na żywo i prowadzonymi tańcami w formule węgierskiego domu tańca (táncház). Na spotkaniach w Domach Tańca tańczy się, gra i śpiewa, ale także – a może zwłaszcza –...

czytaj dalej

BAZA WIEDZY

Co to jest kompost i kompostowanie?

Co to jest kompost i kompostowanie?

Zatrzymaj wodę w miastach – sposoby retencji wody

Zatrzymaj wodę w miastach – sposoby retencji wody

Woda, a urzędy – lepiej okiełznać, czy pielęgnować?

Woda, a urzędy – lepiej okiełznać, czy pielęgnować?

Rola lasów w procesie łagodzenia skutków suszy i przeciwdziałania suszy

Rola lasów w procesie łagodzenia skutków suszy i przeciwdziałania suszy

Nasadzenia śródpolne, miedze – techniki, dobór gatunków – skuteczność w zatrzymaniu wody

Nasadzenia śródpolne, miedze – techniki, dobór gatunków – skuteczność w zatrzymaniu wody

Poprawa stosunków wodnych w rolnictwie

Poprawa stosunków wodnych w rolnictwie

Co to jest „szara woda”? Instalacje do odzysku

Co to jest „szara woda”? Instalacje do odzysku

Łąki kwietne – sposób na wodę

Łąki kwietne – sposób na wodę

Przydomowe instalacje magazynowania i odzysku wody deszczowej

Przydomowe instalacje magazynowania i odzysku wody deszczowej

Mikroretencja wody – oczka wodne, kałuże ekologiczne

Mikroretencja wody – oczka wodne, kałuże ekologiczne

Zrównoważone zarządzanie wodą opadową za pomocą ogrodów deszczowych

Zrównoważone zarządzanie wodą opadową za pomocą ogrodów deszczowych

Duża retencja nie jest sposobem na suszę

Duża retencja nie jest sposobem na suszę

Mikroretencja – działanie dla każdego, lecz diabeł tkwi w szczegółach

Mikroretencja – działanie dla każdego, lecz diabeł tkwi w szczegółach

O retencji i melioracji, czyli gdzie jest nasza woda?

O retencji i melioracji, czyli gdzie jest nasza woda?

Zmienność Natury to zaleta – uwagi o sytuacji hydrologicznej kraju

Zmienność Natury to zaleta – uwagi o sytuacji hydrologicznej kraju

Dzieci i ryby głosu nie mają, czyli dlaczego z polskich rzek znikają ryby?

Dzieci i ryby głosu nie mają, czyli dlaczego z polskich rzek znikają ryby?

Organizacja wydarzeń w zielonym standardzie

Organizacja wydarzeń w zielonym standardzie

Jak organizować wydarzenia w Zielonym Standardzie?

Jak organizować wydarzenia w Zielonym Standardzie?

Co to jest Zero Waste?

Co to jest Zero Waste?

EKOMAŁOPOLSKA – odpowiedzialna konsumpcja

EKOMAŁOPOLSKA – odpowiedzialna konsumpcja

EKOMAŁOPOLSKA – stop marnowaniu żywności

EKOMAŁOPOLSKA – stop marnowaniu żywności

EKOMAŁOPOLSKA – gdzie lądują moje śmieci?

EKOMAŁOPOLSKA – gdzie lądują moje śmieci?

EKOMAŁOPOLSKA – oszczędzajmy wodę

EKOMAŁOPOLSKA – oszczędzajmy wodę

Ślad wodny – co to jest?

Ślad wodny – co to jest?

Stan środowiska i zmiany klimatu – komunikat z badań CBOS

Stan środowiska i zmiany klimatu – komunikat z badań CBOS

Zielone Festiwale – poradnik dla organizatorów

Zielone Festiwale – poradnik dla organizatorów

Urban Climates

Urban Climates

Polityka klimatyczna – fakty i mity

Polityka klimatyczna – fakty i mity

Jak chronić klimat? – poradnik dla aktywistów

Jak chronić klimat? – poradnik dla aktywistów

Energia odnawialna i efektywność energetyczna

Energia odnawialna i efektywność energetyczna

Najważniejsze fakty i mity klimatyczne

Najważniejsze fakty i mity klimatyczne

Klimat, a bioróżnorodność – część II

Klimat, a bioróżnorodność – część II

Czy klimat się ociepla?

Czy klimat się ociepla?

Pogoda, a klimat

Pogoda, a klimat

EDUKACJA Z KLIMATEM – podręcznik dla nauczycieli

EDUKACJA Z KLIMATEM – podręcznik dla nauczycieli

Klimat, a bioróżnorodność – część I

Klimat, a bioróżnorodność – część I

Energia odnawialna

Energia odnawialna

Zmiana klimatu

Zmiana klimatu

CO2 – najważniejszy gaz cieplarniany

CO2 – najważniejszy gaz cieplarniany

Czym jest klimat?

Czym jest klimat?

Globalne ocieplenie i efekt cieplarniany

Globalne ocieplenie i efekt cieplarniany