Każda rzecz, którą nabywamy, czy to zabawka, urządzenie, ubranie, książka, bez względu na to jak bardzo była kosztowna, czy jak dobrej jakości, w końcu staje się odpadem, ponieważ w momencie, gdy przestaje nam być potrzebna, bądź jest już niezdatna do użytku, zostaje przez nas wyrzucona.
Każdego roku w samej Wielkiej Brytanii wyrzucanych jest 8,5 miliona nowych, będących w idealnym stanie zabawek, tylko dlatego, że dzieci straciły nimi zainteresowanie. W krajach Unii Europejskiej i w USA w sumie co roku na wysypiska lub do spalarni odpadów trafia 20 milionów ton ubrań, mimo że 95% wyrzucanych tekstyliów nadaje się do przetworzenia. W USA co roku wyrzucanych jest ponad 151 milionów telefonów.
Każdy nasz zakup przyczynia się do zwiększania ilości generowanych odpadów. Aby uświadomić sobie jaki mamy wpływ na ilość produkowanych śmieci, zastanówmy się, w jakiej formie najczęściej kupujemy przedmioty, w jaki sposób są one opakowane?
Butelka plastikowa po soku, słoik po dżemie, puszka po pomidorach, pojemnik po jogurcie, torebka foliowa po warzywach, reklamówka na zakupy… To co łączy wymienione przedmioty to to, że służyły jako opakowanie zakupionych przez nas produktów, ale w momencie zużycia zakupionej rzeczy stają się już tylko odpadami.
Czy wszystkie opakowania, które możemy znaleźć w sklepach, i które później lądują w koszach na śmieci, były rzeczywiście niezbędne? Czy produkty można było kupić bez opakowania?
To pierwsze pytanie, które powinniśmy sobie postawić robiąc zakupy. Wiele opakowań jest niezbędnych, ale są też takie, bez których jako konsumenci możemy sobie poradzić.
Co możemy zrobić?
- Kupując warzywa, owoce wybierajmy te sprzedawane luzem, bez opakowania;
- Jednorazowe plastikowe siatki, które znajdziemy na stoiskach z warzywami i owocami, a czasem też z pieczywem są najmniej ekologiczne. Są bardzo nietrwałe, często już po jednych zakupach nie nadają się do ponownego użycia i muszą zostać wyrzucone. Unikajmy tego typu opakowań, zastąpmy je bawełnianymi woreczkami, które możemy sami wykonać, np. z firanki lub też zakupić w sklepie. Taki woreczek będzie nam służył przez lata, można go łatwo wyprać i zajmuje mało miejsca, dlatego możemy go zawsze nosić ze sobą.
- Robiąc zakupy spakujmy produkty do plecaka lub własnej torby bawełnianej. Plastikowe torby, czy torby z polipropylenu dostępne w sklepach nie są najlepszym rozwiązaniem jeśli kupujemy je za każdym razem. Są one na tyle trwałe, że mogą być używane wielokrotnie. Dlatego jeśli już nabędziemy taką torbę, nie kupujmy nowej przy okazji kolejnych zakupów, tylko użyjmy starej. Pamiętajmy też, że gdy torba już będzie zużyta, trzeba ją wyrzucić do kosza na tworzywa sztuczne.
- Zarówno plastikowe i papierowe najlepiej zastąpić bawełnianymi torbami. Taka torba zajmuje bardzo mało miejsca, razem z woreczkiem na warzywa zmieści się nawet do małego plecaka. Mając ją zawsze pod ręką nie będziemy musieli kupować w sklepie plastikowych toreb. Bawełniane torby są lekkie, pojemne i można je zreperować, gdy z czasem zrobią się w niej dziury czy przetarcia.
Łatwo możemy zmniejszyć ilość odpadów już na etapie robienia zakupów, patrząc wyłącznie na sposób pakowania produktów, czy nosząc własne torby na zakupy. A co z opakowaniami, których nie sposób wyeliminować?
Butelki po napojach, słoiki, pojemniki plastikowe np. po jogurtach. Często opakowania, z których nie jesteśmy w stanie zrezygnować mogą nam posłużyć jeszcze przez długi czas jeśli tylko damy im drugie życie wykorzystując w domu do innego celu.
Pomysły!
- słoik możemy wykorzystać np. na własne przetwory, które zrobimy w domu: sok, dżem czy sałatkę;
- pojemnik po jogurcie – takie opakowanie doskonale sprawdza się do mrożenia owoców, bądź przypraw takich jak pietruszka, koperek, szczypiorek. Dzięki mrożeniu tego typu produktów, możemy ich używać przez całą zimę.
- puszki po pomidorach/kukurydzy – z takiej puszki można wykonać na przykład pojemnik na długopisy, bądź na przybory kuchenne. Puszkę można pomalować farbą lub sprayem na dowolny kolor lub ozdobić w inny sposób;
- plastikowe pudełko po kremie – pudełko może posłużyć nam do przechowywania drobnych przedmiotów: biżuterii, gwoździ, śrubek i tym podobnych drobiazgów.
Odpady opakowaniowe stanowią około 1/3 odpadów komunalnych, a więc ograniczając w prosty sposób ilość kupowanych i używanych przez nas opakowań, możemy łatwo zmniejszyć ilość produkowanych w naszych domach odpadów.
Na opakowaniach znajdują się ważne informacje dotyczące materiałów z jakich zostały wykonane.
Rodzaj materiału może być wyrażony w formie symbolu albo kodu numerycznego i może on być przedstawiony w formie trójkąta ze strzałkami z wpisanym kodem lub symbolem, albo obydwoma na raz. Ta informacja pomoże nam we właściwej segregacji odpadów. Oprócz składu produktu na opakowaniach możemy też znaleźć różne symbole. Pomogą nam one w wyborze produktów, które są bardziej przyjazne środowisku naturalnemu. Na poniższej infografice znajdują się znaki, które pomogą nam zidentyfikować w sklepach produkty ekologiczne, produkowane w sposób bardziej zrównoważony, odpowiedzialny.
Na koniec wymieńmy działania, które możemy wpisać w kodeks dobrych zakupów:
- Kupujmy mniej – rezygnujmy z rzeczy, których tak naprawdę nie potrzebujemy;
- Na zakupy wybierajmy się z listą zakupów i trzymajmy się jej;
- Zawsze zabierajmy na zakupy własną torbę wielokrotnego użytku. Nie bierzmy ze sklepów jednorazowych torebek;
- Unikajmy produktów nadmiernie i niepotrzebnie opakowanych;
- Wybierajmy opakowania zwrotne, biodegradowalne, a przynajmniej takie, które można wykorzystać jako surowiec wtórny;
- Napoje kupujmy w butelkach zwrotnych – unikajmy jednorazowych butelek, puszek czy kartoników;
- Wybierajmy produkty trwałe, wielorazowe i dobrej jakości, a unikajmy jednorazowych (np. długopisy, kubki, tacki, sztućce) i produktów kiepskiej jakości, które mogą za chwilę się zepsuć;
- Zamiast kupować zastanówmy się, czy moglibyśmy potrzebną rzecz pożyczyć od kogoś lub kupić na spółkę (np. książkę, namiot, kosiarkę). A może daną rzecz możemy odkupić od kogoś lub kupić w sklepie z używanymi rzeczami?
- Rezygnujmy z zakupów w miejscach, gdzie korzysta się z naczyń jednorazowych;
- Wybierajmy produkty nadające się do ponownego, wielokrotnego wykorzystania;
- Wybierajmy produkty po zużyciu których nie pozostają odpady niebezpieczne;
- Zwracajmy uwagę na miejsce i sposób produkcji (kupujmy lokalnie, pamiętajmy, że transport obciąża środowisko);
- Dokonujmy świadomych zakupów, nie ulegajmy bezmyślnie promocjom;
- Zawsze sprawdzajmy skład produktu, datę przydatności do spożycia i warunki gwarancji;
- Wybierajmy produkty z certyfikatami ekologicznymi.
Każdy zakup wart jest przemyślenia! Popatrzcie na smartfony.
Zadajmy sobie pytanie, jak często zmieniamy telefony? Czy gdy wymieniamy telefon, robimy to, ponieważ nasz stary telefon już nie nadaje się do użycia, czy chcemy mieć nowszy, lepszy sprzęt? Co robimy z naszymi starymi telefonami?
W 2016 roku zostało wyprodukowanych 1 miliard 350 milionów smartfonów na całym świecie, a ok. 100 milionów smartfonów leży nieużywanych w szafach w samej Unii Europejskiej.
Do produkcji smartfona wykorzystywanych jest ponad 50 różnych metali i minerałów, a tylko 10% surowców zawartych w telefonach jest odzyskiwanych w procesie recyklingu. W krajach najbardziej zaawansowanych, takich jak np. Holandia, udaje się odzyskać ok. 30% surowców.
Wśród 50 metali i minerałów, bez których nasze telefony nie zostaną wyprodukowane, znajduje się między innymi, złoto, kobalt, cyna, nikiel. Wydobycie tych surowców jest nie tylko szkodliwe dla środowiska, ale też w większości przypadków niesie za sobą negatywny wpływ na życie lokalnych społeczności.
Surowce często wydobywane są w krajach Globalnego Południa: na Filipinach, w Indonezji, Mozambiku, Nigerii, Peru, Gwatemali, Hondurasie. Dochodzi do sytuacji, że rządy tych państw dla szybkiego zysku oddają obszary wydobywcze międzynarodowym firmom, nie dbając o to, że lokalna ludność od pokoleń żyje tam z uprawy roślin, czy połowu ryb.
Mieszkańcy są najczęściej bezsilni wobec wpływów jakie mają międzynarodowe koncerny wydobywcze, które bezkarnie łamią prawa człowieka. Wielu ludzi broniących lokalnych społeczności przed szkodliwym wpływem inwestycji wydobywczych zostaje nawet pozbawionych życia.
Dlaczego inwestycje wydobywcze są szkodliwe dla mieszkańców?
- kopalnie niszczą środowisko naturalne. Dla przykładu: w Salwadorze kopalnia złota w ciągu jednej godziny zużywa tyle wody, ile przeciętna rodzina w ciągu 20 lat;
- szkodzą rolnictwu;
- pozbawiają lokalną ludność ziem, które dotychczas wykorzystywali do uprawy. Tym samym pozbawiają ludzi pracy, z której dotychczas żyli;
- kopalnie powodują zanieczyszczenia wód, zatem pozbawiają lokalne społeczności dostępu do czystej wody pitnej;
- większość zysków, jakie generują kopalnie, trafia do międzynarodowych firm, jedynie znikoma część pozostaje w krajach, w których surowce są wydobywane, jednak nadal to nie lokalni mieszkańcy zarabiają, a rządy krajów.
- lokalne społeczności jedynie tracą na tych inwestycjach, a ich zdrowie i życie zostaje zagrożone, gdyż każda kopalnia generuje szkodliwe zanieczyszczenia, które zatruwają glebę i wodę. Międzynarodowe firmy nie dbają o zabezpieczania obszarów wydobywczych, czy unieszkodliwianie odpadów, czego skutkiem są choroby, a nawet śmierć lokalnej ludności.
Zapotrzebowanie na surowce rośnie, ponieważ ludzie kupują coraz więcej. Dotyczy to nie tylko telefonów komórkowych, ale także komputerów, laptopów, samochodów. Każde urządzenie elektroniczne wymaga użycia metali i minerałów w procesie produkcji. W krajach Europy, w USA, Kanadzie, czy Australii ludzie zużywają do 9 razy więcej zasobów, niż mieszkańcy krajów Globalnego Południa, a to tam wydobywana jest większość surowców, to tamtejsza ludność podnosi negatywne skutki naszej nadmiernej konsumpcji.
Zanim wymienimy kolejny telefon na nowszy, zastanówmy się, czy na pewno nie wystarczy go naprawić, a może w ogóle nie potrzebujemy nowego?
***
Spróbuj wykonać!
W ramach zadania domowego zachęcamy uczniów do przygotowania wspólnie z domownikami listy miejsc z okolicy, w których można oddać do naprawy:
- buty
- zegarek
- komputer, laptop, telefon komórkowy, czy inny sprzęt elektroniczny
- uszkodzone, bądź wymagające przerobienia ubranie
- sprzęty domowe, jak np. sprzęty kuchenne, ekspres do kawy, odkurzacz.
***
„Projekt zrealizowano przy wsparciu finansowym Województwa Małopolskiego”
