Las kieszonkowy Miyawaki – na czym to polega?

Metoda Miyawaki, czyli sposób na las kieszonkowy

Las kojarzy nam się z dużym, dzikim terenem. Mając do dyspozycji jedynie niewielką powierzchnię (np. w centrum miasta, pomiędzy kamienicami), łatwo możemy uznać, że nie da się stworzyć tam prawdziwego zagajnika. Nic bardziej mylnego. W tym artykule postaramy się przybliżyć koncepcję lasów kieszonkowych (ang. pocket forest) Miyawaki.

Kim był Akira Miyawaki?

Zanim jednak przejdziemy do samego przepisu na lasy kieszonkowe, powiedzmy parę słów o twórcy tej metody. Akira Miyawaki, bo tak nazywał się człowiek, od którego nazwiska pochodzi nazwa techniki sadzenia i uprawy drzew opisana w niniejszym artykule był japońskim botanikiem (zmarł w 2021 roku). Specjalizował się w ekologii roślin. W swoich badaniach skupiał się na odtwarzaniu lasów. Promował ideę sadzenia naturalnych zbiorowisk leśnych, czyli takich, jakie istniałyby na danym terenie, gdyby nie szeroko rozumiana działalność człowieka. W ten sposób chciał wspierać bioróżnorodność.

Akira Miyawaki swoją działalność związaną z zakładaniem lasów rozpoczął już w latach 70 ubiegłego wieku. Działał w Japonii i w tropikalnych regionach Azji Południowej, gdzie starał się odtworzyć naturalne zbiorowiska leśne takie jak lasy deszczowe. W tym celu wykorzystywał jedynie rodzime gatunki drzew. Co więcej, Miyawaki pozyskiwał sadzonki, samemu zbierając nasiona z roślin rosnących na dzikich terenach. Następnie prowadził szkółkę drzew w doniczkach. Gotowe sadzonki umieszczał w lesie na kilka tygodni przed  ich sadzeniem, tak aby zaadaptowały się do panujących warunków (takich jak duże zacienienie pod gęstymi koronami drzew).

Las kieszonkowy a ochrona środowiska i klimatu

Wykorzystanie rodzimych gatunków roślin o odpowiednim składzie drzewostanu to podstawa sadzenia lasów według metody Miyawaki. Nawiasem mówiąc, przy jakimkolwiek innym sadzeniu też powinno się stosować tę zasadę. Użycie rodzimych roślin przyczynia się do powstawania nisz dla innych organizmów (owadów, grzybów, ptaków, płazów, gadów i innych). To natomiast zwiększa lokalną bioróżnorodność.

Tego efektu nie da się osiągnąć przy wykorzystaniu obcych gatunków drzew, tak popularnych w parkach i ogrodach. Dzieje się tak, między innymi dlatego, że rodzime gatunki zwierząt, czy grzybów nie miały okazji przystosować się na drodze ewolucji do koegzystencji z roślinami pochodzącymi z drugiego końca świata. Drzewa takie jak robinia pseudoakacja, metasekwoja chińska, klon jesionolistny czy daglezja zielona nie stanowią wartości dla lokalnej przyrody, a wręcz mogą jej zagrażać, wypierając inne gatunki. Ponadto, użycie rodzimych gatunków roślin daje większą szansę na ich przyjęcie się.

Dlatego tak ważne jest, aby zakładając las kieszonkowy w pierwszym kroku zbadać, jakie rośliny mogłyby rosnąć w danym miejscu naturalnie. W tym celu powinno opierać się na metodach fitosocjologicznych Brauna-Blanqueta. W naszych warunkach będą to zazwyczaj drzewa takie jak dąb szypułkowy, buk zwyczajny, czy grab pospolity. Miyawaki przed nasadzaniem drzew badał zbiorowiska leśne wokół pobliskich świątyń, uznając je za najbardziej naturalne. To dlatego, że w świętych miejscach Dalekiego Wschodu ludzie rzadko ingerowali w naturalne procesy (tj. nie wycinali rosnących tam od lat drzew).

Las kieszonkowy Miyawaki krok po kroku:

Sadzenie lasu według metody Miyawaki podzielić można na kilka kroków opisanych poniżej:

1. Wyznaczyć skład gatunkowy lasu (używać wyłącznie rodzimych gatunków), który potencjalnie mógłby występować naturalnie na terenie, gdzie chcemy go zasadzić. W tym celu dobrze jest w miarę  możliwości wzorować się na naturalnych zbiorowiskach roślinnych występujących w najbliższej okolicy lub na podobnych stanowiskach.
   
2. Usunąć niepożądane gatunki obce znajdujące się na terenie sadzenia (możesz to zrobić z nami 🙂).
   
3. Przygotować glebę pod sadzenie, poprzez jej przekopanie i wymieszanie z kompostem lub innym naturalnym nawozem. Jest to szczególnie istotnie w miejscach silnie zmienionych przez działalność człowieka, gdzie podłoże zostało zubożone. Dodatkowo kompost można wymieszać z nasionami roślin pożądanych, które najlepiej samemu zebrać z naturalnych stanowisk.
   
4. Gęsto sadzić drzewa w odstępach od 40 do 60 cm, czyli 2 – 3 sadzonki na metr kwadratowy. W tym celu używać przynajmniej 2-letnie sadzonki. Gęste sadzenie drzew ma w założeniu bardziej odpowiadać warunkom naturalnym. Ponadto, rozwijając się obok siebie drzewa muszą konkurować ze sobą o światło. Sprawia to, że szybciej rosną, a tym samym w krótszym czasie uzyskujemy efekt lasu.
   
5. Ściółkować teren przy pomocy słomy lub innych naturalnych materiałów. Pozwoli to utrzymać odpowiednią wilgotność, co zwiększy szansę na przeżycie i przyjęcie się zasadzonych drzew.
   
6. Regularnie podejmować działania pielęgnacyjne (np. podlewanie) przez pierwsze kilka lat (przynajmniej 1 – 2 lata)  po sadzeniu, mające na celu upewnienie się, że drzewa się przyjęły i zaadaptowały do panujących warunków.

Gdzie sadzić las kieszonkowy?

Las kieszonkowy to forma zadrzewienia niewielkiego fragmentu terenu. Zazwyczaj takie nasadzenia wykonuje się więc w mieście, gdzie do czynienia mamy z ograniczoną przestrzenią. Idealnie nadają się do tego niewielkie parki, albo opuszczone działki. Lasy kieszonkowe szczególnie warto sadzić na miejscach silnie zmienionych przez działalność człowieka, gdyż przyczyniają się do rekultywacji gleb.

Wierzchnia warstwa gleby jest niezwykle istotna dla odbudowy naturalnego zbiorowiska leśnego. W warunkach zurbanizowanych w ziemi często znajduje się dużo zanieczyszczeń, gruzu i śmieci. W niektórych przypadkach może być konieczna wymiana warstwy podłoża o głębokości kilkudziesięciu centymetrów.

Las kieszonkowy w mieście

Co ważne, metodę sadzenia Miyawaki zastosować można nie tylko do sadzenia niedużych lasów kieszonkowych w mieście, ale także większych powierzchni na dowolnym terenie. Jej twórca marzył o odtworzeniu naturalnych siedlisk w tym dużych lasów. Niemniej nawet poprzez zakładanie niewielkich lasów kieszonkowych dokładamy swoją cegiełkę do dbania o środowisko.

Dobrze wykonany las kieszonkowy zwiększa bioróżnorodność glebową. Przyczynia się do poprawy retencji wody, a także może stanowić strefę relaksu dla mieszkańców. Przebywanie w takim miejscu uwrażliwia ludzi na przyrodę i jej znaczenie. Nic dziwnego, że lasy kieszonkowe zyskują na popularności również w kraju nad Wisłą, gdzie coraz częściej słyszy się o takich inicjatywach.

Jeśli interesuje was zasadzenie lasu kieszonkowego metodą Miyawaki, to zachęcamy do kontaktu z nami. Od lat sadzimy drzewa i wspieramy lokalną bioróżnorodność w ramach programu „Czas na Las!”.

Literatura:

Miyawaki, A. (1993). Restoration of native forests from Japan to Malaysia. In: Lieth, H., Lohmann, M. (eds) Restoration of Tropical Forest Ecosystems. Tasks for vegetation science, vol 30. Springer, Dordrecht. https://doi.org/10.1007/978-94-017-2896-6_1

Autor wpisu:

Maciej Gustab

Biolog, botanik i edukator przyrodniczy. Pasjonat roślin użytkowych. W wolnych chwilach zbiera i przetwarza dzikie rośliny jadalne, grzyby oraz zioła. Prowadzi warsztaty survivalowe, w ramach których uczy, jak wykorzystywać rosnące wokół nas rośliny.